Radzenie sobie ze stresem
Rozważania psychologiczne Krystyna Balawajder
Stres, jako reakcja na zagrożenie realizacji ambicji, pragnień lub potrzeb życiowych człowieka, może mieć różne nasilenie i czas trwania. Jeśli jego nasilenie jest niewielkie i krótkotrwałe, to może być czynnkiem pobudzającym nas do działania i aktywności. Przykładem takiego korzystnego działania stresu jest sytuacja przedegzaminacyjna. Odczuwany stres mobilizuje nas do większej aktywności i wydajności intelektualnej. Jeśli jednak w tej samej sytuacji stres jest zbyt silny, to możemy wpaść w panikę i zupełnie się „rozkleić”, a wtedy obniża się poziom naszych działań i może się zdarzyć, że doznajemy niepowodzeń.
Stres o dużym natężeniu lub chroniczny stan stresowy prowadzi do zakłóceń w funkcjonowaniu emocjonalnym i fizycznym danej osoby. W takiej sytuacji ludzie najczęściej odczuwają lęk i napięcie emocjonalne, są rozdrażnieni i rozkojarzeni, mają trudności ze spaniem i narzekają na różne dolegliwości zdrowotne. Aby sobie poradzić z takimi objawami stresu ludzie podejmują różne środki zaradcze. Niektóre z nich są skuteczne i pomagają, zaś inne – jak na przykład picie alkoholu, sięganie po narkotyki, nadmierne palenie papierosów nie przynoszą poprawy, poza chwilową ulgą polegajaca na oderwaniu się od rzeczywistych problemów.
Co człowiek może przedsięwziąć, aby zmniejszyć niekorzystne działanie stresu? Odpowiadając na to pytanie podam kilka ogólnych wskazań, dotycząch sposobu życia.
Bądź realistyczny. Nie zawsze sytuacja jest tak groźna, jak myślimy. Warto przemyśleć ją starannie, „na spokojnie” i „bez nerwów”. Postaraj się zebrać jak najwięcej informacji na temat odczuwanego zagrożenia w celu ponownego rozpoznania problemu i dokonania rzetelnej, rozsądnej oceny związanego z nim zagrożenia. Nie wyolbrzymiaj problemu, postaraj się zobaczyć czy nie ma w nim jakiś pozytywnych stron.
Ustal prioprytety. Nie każda sprawa musi nas niepokoić. Warto trochę pomyśleć nad tym, co jest dla mnie w życiu bardzo ważne, co – w stopniu przeciętnym, a co mało ważne. Gdy pojawi się jakaś sytuacja stresowa, to postarajmy się zastanowić, czy problem jest wagi dużej, średniej czy małej – w naszej osobistej hierarchii ważności. Przejmujmy się tylko tymi najważniejszymi, a te mało ważne, jak to się kolokwialnie mówi, „olejmy”. Jest w naszym życiu wiele rzeczy, o których myślimy, że tak „musi być”, ale czy rzeczywiście? Na przykład, wiele pań przywiązuje uwagę do porządku w domu, nie spocznie dopóki nie pomyje naczyń lub nie odkurzy mieszkania. Ale odkładają przez miesiące i lata wizytę u ginekologa. Każdy przyzna, że pójście do lekarza jest ważniejsze niż porządki, ale w codziennym biegu wydarzeń – rzeczy pilne (posprzątać), często wypierają rzeczy ważne (stan zdrowia). Radząc sobie ze stresem pamiętajmy o sprawach naprawdę ważnych i ignorujmy – te mało istottne.
Planuj swoje działania. Stres jest często wynikiem przemęczenia. Postaraj się zaplanować swój czas, tak aby było w nim nie tylko miejsce na pracę zawodową, prowadzenie domu i opiekę nad dziećmi, ale abyś miał, czy miała czas dla siebie. Jeśli twierdzisz, że nie masz czasu dla siebie („muszę dużo pracować”, „muszę zarabić pieniądze”), to znaczy, że masz źle zorganizowane życie. Wtedy warto na nowo przemyśleć, co masz do zrobienia, jaka jest ważność poszczególnych spraw i rozplanować te działania w czasie. Może trzeba się zastanowić nad tym, z czego można zrezygnować, aby wypocząć. Człowiek przeciążony pracą nie tylko pracuje mniej wydajnie, ale też odczuwa chroniczny stan zmęczenia.
Rozmawiaj na temat swoich problemów. Kiedy odczuwasz niepokój i napięcie w związku z jakąś sytuacją stresową, to porozmawiaj o tym z kimś bliskim. Zwierz się ze swoich obaw i kłopotów. Zapytaj tę osobą jak ona widzi twój problem. W braku takiej osoby idź do psychologa. Chodzi o to, abyś nie został sam z problemem, bo wtedy traci się obiektywne widzenie całej sytuacji, a także nakręca się spirala negatywnych emocji.
Korzystaj ze wsparcia. Często chcemy być bardzo dzielni i uważamy, że sami musimy wszystkiemu podołać. Przy takim założeniu łatwo doprowadzić do sytuacji, w której ciąży na nas tak wiele obowiązków, że już nie jesteśmy w stanie im podołać i odczuwamy stres. Nie bójmy się przyjmować pomoc od współmałżonka, dzieci, przyjaciół i innych osób. Zamiast brać wszystkie obowiązki domowe na siebie dzielmy je pomiędzy domowników lub współpracowników, stosownie do ich możliwości. Nie tylko da to innym możliwość wykazania się, ale także sprawi nam ulgę.
Żyj zdrowo. Spaceruj, pływaj, biegaj, korzystaj z roweru. Regularnie kilka razy w tygodniu, a koniecznie w weekend. Uprawianie każdego sportu może pomóc w walce ze stresem. Odżywiaj się zdrowo, jedz dużo warzyw i owoców. Kontroluj wagę. Kontroluj stan zdrowia. Nie nadużywaj alkoholu, tytoniu, środków przeciwbólowych, nasennych i uspokajających.
Ucz się relaksu. Ćwiczenia takie pozwalają na rozluźnienie mięśni i uspokojenie takich reakcji fizjologicznych jak bicia serca, tempo oddychania. Relaks pozwala uspokoić emocje, odyskać równowagę psychiczną, nabrać dystansu do przeżywanych problemów. Każdy może nauczyć się relaksu.