Cnoty rozmówcy

Rozważania psychologiczne Krystyna Balawajder

Osiągnięcie zadowolenia z rozmowy z drugą osobą uzależnione jest między innymi od konwencji prowadzenia rozmowy. W poprzednim artykule przekonywałam o tym, że najlepszą konwencją jest dialog, dający obu rozmówcom możliwość przedstawienia własnych racji, argumentów i pragnień oraz poznanie poglądów i ustosunkowania się drugiej osoby. Dzięki temu osoby rozmawiające uzyskują pełne rozeznanie w omawianym temacie.

Aby prowadzić prawdziwy dialog potrzebne są specjalne umiejętności. Z uwagi na to, że są one wysoce pozytywne, nazywam je cnotami. Wspomnę o każdej z nich, a Czytelnikowi pozostawię przyjemność zastanowienia się nad tym, jakie cnoty są Jego mocnymi punktami.

Zaangażowanie. Zaangażowanie w rozmowę polega na tym, że się przygotowujemy do niej. Zastanawiamy się co chcemy powiedzieć i w jaki sposób. Staramy się przeprowadzić rozmowę w dogodnych warunkach, to znaczy, kiedy obie osoby mogą na nią poświęcić czas i kiedy nie będą im przeszkadzać inni lub telefony, telewizor itp. Ważnym elementem zaangażowania jest także uważne słuchanie partnera, bez założeń, że nie musimy słuchać, bo znamy osobę i dobrze wiemy, co powie. Chcąc się dobrze porozumieć, trzeba więc w rozmowę włożyć wysiłek.

Otwartość i odpowiedzialność. Otwarte mówienie o swoich uczuciach, zamiarach, pomysłach umożliwia pełne i dokładne porozumienie się. Rozmówcy muszą mieć przekonanie, że mają prawo do wyrażania własnych poglądów i takie samo prawo przyznać drugiej osobie. Wypowiadając się swobodnie powinni jednak liczyć się z uczuciami innych i starać się ich nie ranić. Bardzo często rani nie to, co ktoś mówi, ale sposób w jaki coś zostało powiedziane (np. podniesionym głosem, ironicznie).

Zaufanie i szacunek. Szacunek jest wyrazem docenienia drugiej osoby jako takiej. Zaufanie jest przekonaniem, że na tej osobie można polegać, że nas nie zawiedzie. Brak zaufania rodzi podejrzenia i niejasność co do intencji i zamiarów partnera. Zaufanie i szacunek zdobywa się długo, utracić je można szybko i trudno potem odrobić tę stratę.

Szczerość i uczciwość. Szacunek i zaufanie jednocześnie wymagają od partnerów szczerości i uczciwości. Jest to możliwe, jeśli rozmówcy pozostają w zgodzie ze swoimi systemami wartości, nie mają nic do ukrycia, nie kłamią i nie maskują swoich prawdziwych uczuć i sądów w rozmowie.

Akceptacja indywidualności i odmienności. Indywidualne różnice i wyjątkowość każdego z rozmówców powinny być akceptowane przez drugą osobę. Obserwacja codziennego życia pokazuje, że bardzo trudno o akceptację istniejących różnic w stylu życia, poglądach, wierzeniach, wartościach itp. Jeśli jednak rozmówcy nawzajem nie docenią swojej wyjątkowości i zachodzących między nimi różnic – dialog nie będzie możliwy.

Akceptacja różnic i konfliktów. Ponieważ każdy człowiek jest inny, to – prędzej czy później – między ludźmi wystąpią pewne różnice. Możliwość wystąpienia nieporozumień i konfliktów trzeba zatem przyjąć jako coś naturalnego, a jednocześnie wykazywać pragnienie ich rozwiązania.

Przyznanie się do błędu. Rozwiązanie konfliktu wymaga czasem przyznania się do błędu. Zgoda na to, że mogę się mylić i otwarcie na argumenty innych jest warunkiem gotowości do weryfikacji własnych poglądów i ewentualnej ich zmiany. Dialog jest możliwy wtedy, gdy partnerzy są gotowi do zmiany poglądów pod wpływem informacji, których dostarcza partner.

Odkrywanie znaczenia. W rozmowie trzeba skoncentrować się na odkrywaniu znaczenia spraw, czyli skupić się na rzeczywiście istotnych dla rozmówców problemach i próbować je rozwiązać. Mniej zaś uwagi poświęcać tym, które nie są osobiście dla nich ważne. Często jednak mamy skłonność do rozmawiania o nieistotnych sprawach, odkładając poważne problemy na później, bo nie wiemy jak się do nich zabrać.

Udzielanie informacji zwrotnych. Udzielanie informacji zwrotnych polega na mówieniu drugiej osobie jak odbieramy jej zachowanie i to, co ona mówi. Jest to ważny warunek prowadzenia dialogu, ponieważ rozmówcy mają wtedy możliwość poznania jak ich wypowiedzi są odbierane przez partnera. Taka wiedza często zapobiega złemu rozumieniu się partnerów lub bezprzedmiotowym konfliktom.

Pozytywne postawy. Aby prowadzić dialog konieczne jest przekonanie, że jest on wartościowy, że porozumienie się ludzi jest cenne i daje okazję go pogłębienia wiedzy o sobie samym, innych ludziach oraz świecie. Jeśli ktoś nie ma pozytywnej postawy wobec dialogu, to nie będzie się angażował w jego prowadzenie.

Ponieważ umiejętność porozumiewania się w formie dialogu jest szczególnie ważna w sytuacjach, w których rozmówcy są w konflikcie i chcą go rozwiązać ku obopólnej satysfakcji, dlatego zachęcam do doskonalenia cnót, potrzebnych do prowadzenia dialogu. Częstym polem konfliktów są relacje rodzice dzieci. Jak wspomniane cnoty wykorzystać w prowadzeniu dialogu z własnym dzieckiem, aby je lepiej zrozumieć i nim pokierować – o tym będzie mowa w następnym odcinku rozważań psychologicznych.